29 de xul. de 2013

Co alfabeto 3D, ata setembro!



Fermoso e orixinal, non si?! ABC-3D (2009) é un libro pop-up, xa sabedes, un deses libros con elementos que emerxen ao ir abrindo as súas páxinas. 

A deseñadora francesa Marion Bataille é a autora desta peza excepcional. Grazas á súa creatividade e a un sofisticado traballo de arquitectura do papel (próximo ao origami), gozamos dun marabilloso alfabeto tridimensional: un C que se converte nun D, un E que se transforma nun F, un I e unha J que comparten o punto superior, un V que se amplía a W ao verse no espello... 

Unha obra para todas as idades, para para ollar e tocar, a medio camiño entre o libro e o xogo. Nun tempo de febre polo dixital, este tesouro ludolingüístico demóstranos a maxia do libro como obxecto físico. Porque as pantallas non o resolven todo!! Ha, ha!! Ata setembro!!

26 de xul. de 2013

O palíndromo que xurdiu do «dedodisco»


Que?! Abraiados con este singular «dedodisco»?! A lapela que se desprega e exerce de brazo. A agulla que se sitúa no suco. O micrófono que se acopla á cartolina. O usuario que controla a reprodución xirando o disco manualmente. E logo o son amplificado que revela as palabras máxicas: «Nós somos son», un fermoso palíndromo bivocálico («o» aberto: nós; «o» pechado: somos son) cheo de valor simbólico.

Esta foi unha das pezas que no pasado 2012 formou parte da exposición «O disco é NORMAL»: unha introdución á historia do soporte sonoro e á súa incidencia no mundo da arte e da sociedade do século XX. Unha proposta de NORMAL, o espazo de intervención cultural da Universidade da Coruña en continuo bulir de actividade.

E volvendo ao palíndromo, así explicaron a súa orixe os creadores do «dedodisco».
Ao principio íamos rexistrar un traballo de Escoitar.org sobre os sons industriais de Galicia en perigo de extinción. Con todo, xurdiu a brillante idea de facer un palíndromo cunha frase que se dá en galego, pero non noutras linguas: «Nós somos son». [...] Aínda que un palíndromo é igual de dereita á esquerda e de esquerda a dereita, o seu son é caprichoso e non sempre cumpre a regra. Porén, o máis interesante de todo é a analoxía entre a vibración física do instrumento e o sistema de fonación humano. Nun e noutro, o azar, a individualidade, enriquece o resultado final. Cada persoa pode buscar a súa propia velocidade e modificará o ritmo de reprodución xerando diferentes texturas, timbres e efectos, do mesmo xeito que os humanos nos expresamos cun diferente ritmo, acento e entoación, o que fai da linguaxe humana, se cadra, a expresión sonora máis rica de cantas se dan na natureza. Miles de acentos, de variantes, de peculiaridades locais e de características físicas: voces agudas, graves, doces, ásperas, febles, fortes, laiantes... «Nós somos son».

23 de xul. de 2013

A neolingua de George Orwell

Algunha vez imaxinaches un idioma que cada ano tivese dicionarios máis reducidos, con menos palabras e menos significados? O escritor inglés George Orwell xa o fixo na súa novela 1984: é a neolingua ou novilingua (newspeak). Velaí vai o tráiler, con subtítulos en castelán, do filme británico baseado na novela orwelliana (estreado precisamente no 1984).



Nun estado totalitario nas mans do INGSOC, partido único liderado polo Grande Irmán, apóstase por impoñer a neolingua, que acabará por substituír a lingua común. Con ela evitarase non só a expresión de ideas contrarias aos principios do Partido senón incluso a posibilidade de que tales ideas sexan imaxinables. O principio subxacente é que a lingua pode modelar o noso pensamento: canto máis reducido e infantilizado é o vocabulario das persoas menos capacidade teñen para o pensamento articulado e máis manipulables se volven.

As poucas voces novas da neolingua viñan xeradas polas necesidades ideolóxicas e represivas do Grande Irmán. Por exemplo:
Impersoa (unperson) persoa non grata, persoa que deixa de existir (os acusados de impersoa eran xeralmente eliminados).
Crimental (thoughtcrime): crime do pensamento (loxicamente o máis grave de todos os crimes sancionados polo Partido, o acusado de crimental convertíase en impersoa).
Facecrime (facecrime): expresión facial impropia (por exemplo, mostrarse incrédulo ante o anuncio dunha vitoria). O facecrime estaba perseguido pola lei.
Duplipensar (doublethink): ter simultaneamente dúas crezas contraditorias e aceptar ambas as dúas (saber que un está errado e, a pesar diso, convercerse de que está no certo).
Ao escoitar decote nos medios cousas como «tropas de paz» en lugar de «exércitos», «danos colaterais» en lugar de «vítimas inocentes» ou «mobilidade exterior» en lugar de «emigración», non deixo pensar na neolingua orwelliana. Convén estarmos espertos ante estas perigosas mostras da manipulación das ideas a través linguaxe. Lembras esta ou estoutra? Ollo!! Cada vez temos máis preto o ollo do Grande Irmán!!

20 de xul. de 2013

Lingua do P: «twelve points», «douze points»



A «lingua do P» é ese xogo que consiste en falar engadíndolle ás palabras, antes ou despois de cada sílaba, outra que comece coa letra «p», ben cunha única vogal (música = múpesipecape), ben repetindo a mesma vogal da sílaba orixinal (música = múpusipicapa).
Lempebropo xopogarpa apa ispitopo depe pepequepenopo. Epe vóspo? Apaínpidapa quepe nonpo seipe sepe epesepe eperapa opo nopomepe quepe llepe dapabapamospo.
Como acabamos de ver, este enredo ten o seu aquel criptográfico. Usada de forma fluída e rápida, esta forma lúdica da fala pode resultar case incomprensible para non iniciados.

O mellor é que para falar a «lingua do P», isto é, para identificar e separar sen grandes dificultades cada sílaba, ninguén necesita saber a súa definición. De feito, penso que é máis difícil definir sílaba que distinguila. Digamos que para o falante a sílaba é un concepto máis intuitivo ca científico.

E volvendo ao xogo: sabiades que é internacional? Co mesmo funcionamento básico, podémolo atopar en castelán (jerigonza), en italiano (alfabeto farfallino), en xaponés (babigo), en húngaro (madárnelv), en hebreo (bet-language)...

Por certo, falando do hebreo, unha curiosidade: Coñecedes a canción israelí «Abanibi»? Os dinosauros coma min e os fans eurovisivos lembrarán este tema pegadizo que gañou o Festival de Eurovisión de 1978 e logo arrasou por toda Europa. Pois no seu miolo está a versión hebrea do xogo. Así, o seu refrán Abanibi obohebev obotabach é en realidade Ani ohev otach (Ámote). Aí queda iso!
 


Ah! E non perdades esta noticia sobre a recente entrada da voz abanibí no dicionario da Real Academia Española. Unha xoia do mellor humor ludolingüístico do esmendrellante elmundotoday.com. Ha! Ha!

Solución adiviñas (17-7-2013): A pereira tiña unha soa pera (xógase co número do substantivo: non comeu «peras», nin baixou «peras», nin deixou «peras»). / A letra «m» (está en «minuto», «semana» e «mes» mais non en «ano»). / Dúas zocas e dúas medias (xógase coa hominima de «media» ‘Peza de roupa’ e «media» ‘Que constitúe a metade de algo’).

17 de xul. de 2013

O xogo de adiviñar


Cando aínda non se estilaba iso dos test de intelixencia, a habilidade para propoñer e resolver adiviñas era considerada unha das maiores probas de sabedoría. Durante séculos, estes xogos enigmísticos foron transmitidos, de xeración en xeración, de forma oral: aprendíanse de llos escoitar a outro e de cavilar sobre eles para lles dar resposta. 

Por sorte para todos nós, dispoñemos dunha xoia que recolle o valioso corpus das nosas adiviñas populares: ¿Qué cousa é cousa...? Libro das adiviñas (1985), de Paco Martín: a «biblia» da adiviña galega. Un traballo de paciente recompilación que contén máis de 1100 adiviñas populares, ordenadas tematicamente e con cadansúa solución. Peza imprescindible para a nosa «bibliografía ludolingüística básica».

A adiviña é un xogo verbal en por si: unha pregunta, normalmente en verso, que busca espertar o enxeño do interlocutor para dar coa solución. Mais tamén hai un grupo delas xiran arredor da propia lingua, en calquera das súas facetas. Son as «adiviñas ludolingüísticas».

Aquí vos deixo algunhas, tomadas do libro de Paco Martín:
Eu subín a unha pereira,
que tiña peras;
nin comín peras,
nin baixei peras,
nin deixei peras.
Que cousa, cousiña é,
que se ve nun minuto,
nunha semana e nun mes,
e nun ano non se ve?
Zoca e media en cada pé,
cantas zocas veñen ser?
Que! Dades coa solución?

E para seguirdes co xogo, aquí deixo unha ligazón da web da AS-PG con máis adiviñas para resolver en liña. Ah, e con pistas!

13 de xul. de 2013

Plaxio, inspiración ou nada de nada?

Aló polo 2008, o rapeiro alacantino Nach e a axencia de publicidade BAP & Conde tiveron unha boa lea por mor da campaña «Sólo con condón». O músico denunciaba que os publicistas fixeran con ela unha «adaptación non autorizada» do tema «Efectos Vocales», do seu álbum Un día en Suburbia editado aquel mesmo ano.

Tanto a canción de Nach como a campaña publicitaria explotaban, a ritmo de rap, unha técnica que xa nos resulta familiar: o monovocalismo. Xulgade vós mesmos.





Certamente, os dous vídeos comparten certa estética e tamén o miolo monovocálico, con «condón» incluído. Con todo, os creadores da campaña, que tiña como obxectivo fomentar o uso do preservativo entre os mozos, argumentaron, non sen razón, que os dereitos de autor non outorgan o monopolio de recursos creativos como o monovocalismo, presente xa en textos clásicos e tamén en obras contemporáneas.

Habería que ilustrar a Nach sobre o amplo universo dos textos monovocálicos no eido poético, teatral, musical...

10 de xul. de 2013

Xogos con canción


Lembrades aquel fantástico xogo do Escatumbararibé? Un xogo con canción (ou unha canción con xogo) a medio camiño entre o trabalinguas e os malabares. 

Moitos dos nosos recitados e cancións tradicionais, como sabemos ben por orellapendella.org, tamén toman forma de xogos infantís. Pezas populares que de sempre serviron como recurso para a integración e cohesión no grupo e que, ademais, son parte substancial do noso acervo cultural.

Para comprobardes que moitos destes xogos de noso non desmerecen daquela marabilla brasileira, aquí deixo dúas probas: «Pato Donald foi a feira» e «Na rúa 44». Dei con elas no magnífico blog Enredamos do CEIP Campolongo (Pontevedra), que ofrece unha ampla compilación de xogos populares.





Dous vídeos que amosan ás claras o proveito didáctico destes enredos: favorecen a memoria, a atención, o sentido do ritmo, a coordinación de movementos...

Que? Animádesvos a xogar e a cantar? 
Solución aos rebus (7-7-2013): Máis vale tarde que nunca [mais V, a le, T arde, que num ka]. O mundo é uma escada, uns sobem e outros descem [o, mundo, e, uma escada, uns sobem e outros descem]


7 de xul. de 2013

Eu digo xeróglifo, ti dis «rebus»


O pasatempo que nos chamamos xeróglifo é coñecido noutras latitudes como rebus. Xa sabedes, esa especie de adiviña gráfica na que se representa, por medio de imaxes, palabras, letras ou números, unha frase que cómpre descifrar. 

No fantástico blog O Breve Verbo dei coa imaxe que encabeza a entrada: un dos primeiros rebus en lingua portuguesa, publicado na revista brasileira O Malho en 1903. A súa solución é: «O mundo é grande e rodeado de misérias» [o, mundo, e grande, e rodeado de miserias].

Seica os primeiros rebus apareceron na Picardia francesa durante o século XVI. Alí había o costume de acompañar os almanaques con sátiras ilustradas a xeito de xeróglifo sobre temas de actualidade. Estás sátiras, en latín, eran chamadas DE REBUS QUAE GERUNTUR, é dicir, «a propósito das cousas que pasan». Desde entón, este xogo icónico-verbal foi evolucionando e espallándose por todo o mundo.

Aquí vos deixo outros dous rebus da revista O Malho, onde recibían o nome de «Enigmas pittorescos». Quen se anima a descifralos? En próximas entradas, a solución.



Como xa vimos na nosa gramática xeroglífica, o máis divertido é, sen dúbida, poñer en marcha toda a nosa creatividade para crear estes pasatempos; con todo, aquí deixo a ligazón de dous xeradores automáticos de rebus, un en francés e outro en inglés.

4 de xul. de 2013

«Typolution», o noso mundo en letras



Xa vimos noutras entradas, como aquí ou aquí, que a combinación de tipografía e imaxinación pode crear marabillosas pezas de arte. É o caso tamén da animación Typolution (2007), do deseñador francés Olivier Beaudoin. Unicamente con tipos gráficos (letras, parénteses, acentos...), ofrece unha visión metafórica da contradición entre a natureza e o desenvolvemento humano. O peche do vídeo, co signo de interrogación, simboliza á perfección incógnita do noso futuro. Algo importante no que cavilar.

Esta animación, que recibiu numerosos premios internacionais, resulta aínda máis fermosa grazas á súa banda sonora: o tema «Nostrand» do grupo novaiorquino de rock electrónico Ratatat.

Dádelle de novo ao play e a gozar de Typolution.
Solución aos chistes de Xosé Lois (28-6-2013): Paronimia (email - e maila). Calembur (estímulo - es ti mulo). Polisemia (dependenteempregado que atende os clientes nun comercio’ - dependente ‘que depende’). Homonimia (sedesensación producida pola necesidade ou a gana de beber’ - sededominio principal dunha determinada organización’).

1 de xul. de 2013

A xogar co Portal das Palabras


Como moitos de vós xa saberedes, botou a andar o Portal das Palabras, un proxecto en liña da Real Academia Galega e da Fundación Barrié que busca difundir o noso léxico de forma dinámica e lúdica. O portal inclúe vídeos divulgativos, xogos, recursos didácticos e mesmo unha actualización do dicionario virtual da RAG (con sistemas de busca avanzada, sinónimos e versións para dispositivos móbiles).

Como xa comentei nalgunha ocasión, botábanse en falta na arañeira iniciativas que permitisen un achegamento lúdico á nosa lingua. Por sorte, este imaxinativo proxecto vén encher un chisco ese baleiro. Deseguido preséntovos os xogos en liña que ofrece o Portal das Palabras e a súa descrición:
Canto sabes?
Hai que escoller os sinónimos ou as palabras que se relacionan entre si. O nivel vén indicado polas barras da iconiña (inicial, unha; medio, dúas; superior, tres).
Dimo con letras
Despois de escoitar un termo hai que escribilo correctamente. É para comprobares a ortografía que sabes.
Apunta ben
Temos unha serie de imaxes ás que lles hai que poñer nome. Estes escóllense dunha listaxe de termos que presentamos.
A ver se dás...
Sobre un termo, hai que escoller a definición que mellor se achegue ao seu significado.
Verdadeiro ou falso
Preséntase unha frase na que se destaca un termo. Hai que dicir se a oración é verdadeira ou falsa. Podes escoller o nivel que che interese.
Opa!
Hai que lles dar a volta ás cartas e sinalar as que se relacionan entre si.
Só unha vale
Achégase unha definición e hai tres termos entre os que escoller un. É dicir, das tres palabras, só unha vale!
Parabéns á RAG e á Fundación Barrié por sacar adiante un proxecto tan valioso como necesario. Unha delicia para maiores e pequenos con gusto por xogar coa lingua e por aprender!
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...